བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་དང་བདེ་འཇགས་ལ་ཕན་པའི་རྒྱུན་ཤེས་འགའ།

བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་དང་བདེ་འཇགས་ལ་ཕན་པའི་རྒྱུན་ཤེས་འགའ།

འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་(WHO) ཀྱི་དྲ་ངོས་སུ་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བ་ལྟར་ན། འཕྲོད་བསྟེན་ནི་མིའི་ལུས་ཁམས་དང་། སེམས་ཁམས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་གནས་བབ་བཅས་ཡིན་པ་ལས་ནད་དང་ནད་ཡམས་ཀྱིས་བཟུང་དང་མ་བཟུང་ཙམ་མིན་ཞེས་བྲིས་འདུག སྤྱི་ལོ་༢༠༢༠ ལོའི་ཟླ་བ་༢་པའི་ཚེས་༢༠ ཉིན་ཨ་རིའི་སས་ཨན་བྷས་སས་(CNBC)་གསར་ཁང་གི་སྤེལ་བའི་གསར་འགྱུར་ལྟར་ན། འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་དང་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཊེ་སྒྲི་རོ་སུ་ཨ་ཊི་ནོམ་(Dr. Tedros Adhanom  Ghebreyesus)་མཆོག་གིས་ང་ཚོས་མི་རབས་རྗེས་མ་ཚོའི་ཆེད་དུ་ཚད་དང་ལྡན་པའི་ལས་ཀ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང་། འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་དབང་འཛིན་པ་དག་གིས་བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་འགན་འཁྲི་འཐུས་ཤོར་དུ་གཏོང་བཞིན་འདུག་ཅེས་གསུངས་འདུག དེ་ལྟར་ན། གཞུང་དང་ཚོགས་པ། ཁྱིམ་ཚང་བཅས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་གཏོགས་ཚང་མས་བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་འགན་འཁུར་དགོས། དེས་ན་ང་ཚོ་བོད་པའི་ཕ་མ་ཚོས་ཀྱང་བོད་ཕྲུག་རྣམས་ཀྱི་ལུས་ཁམས་དང་སེམས་ཁམས། ཁྱིམ་ཚང་གི་འཕྲོད་བསྟེན་སོགས་ལ་བདག་གཅེས་བྱས་ཏེ་བུ་ཕྲུག་བདེ་ཐང་ཅན་ཞིག་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་དགོས་སོ།

བྱིས་པ་ཚོའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ཡག་ཉེས་ཀྱི་འབྱུང་རྩ་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི་བཟའ་བཏུང་སྤྱོད་ལམ་དང་བཟའ་བཏུང་གི་སྤུས་ཀའི་བཟང་ངན་ལ་ཐུག་ཡོད། དེས་ན་བྱིས་པ་ཆུང་ངུའི་སྐབས་སུ་བྱིས་པའི་ཕོ་བར་འཇུ་དཀའ་བའི་ཟས་རོ་སྐ་བ་དང་ཚ་བའི་རིགས་མི་སྤྲོད་པར། བྱིས་པའི་ཕོ་བར་འཇུ་སླ་བའི་ཟས་ཤིང་ཏོག་དང་སྔོ་ཚལ་གྱི་རིགས་དང་། འོ་མ་དང་ཞོ་སོགས་བཏུང་བའི་རིགས། ཤ་སོགས་འཚོ་བཅུད་བཟང་བའི་རིགས་སྤྲོད་དགོས་པར་བཤད། གལ་སྲིད་ང་ཚོས་བུ་ཕྲུག་གི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་ལ་ཕན་པའི་བཟའ་བཏུང་སྤྲད་པ་ཡིན་ན། བུ་ཕྲུག་གི་ལུས་ཁམས་བདེ་ཞིང་སེམས་ཁམས་ལྷོད་ལ་གནས་ཐུབ་པ་དང་། སེམས་གསལ་རིག་གི་ངོ་བོར་གནས་ཐུབ་པ་དང་རིག་པ་སྒྲིམ་ཐུབ་པར་ཕན་ཐོགས་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་གངས་རིའི་ཁྲོད་དུ་སྐྱེས་ཤིང་རྩྭ་ཐང་ནས་འཚར་ལོངས་བྱེད་བཞིན་པའི་བྱིས་པ་ཚོའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཆེས་འཕྲོད་བའི་བཟའ་བ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་དེ་ནི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ནས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་གྲོ་ནས་སྲན་གསུམ་གྱི་རྒྱུ་ལས་གྲུབ་པའི་སྦྲང་དཀར་རྩམ་པ་དང་གྲོ་ཕྱེ་སོགས་དང་། རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྨན་རྩྭ་ཟོས་ཤིང་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྨན་ཆུ་འཐུང་བའི་ནོར་ལུག་གི་ཤ་དང་། འཚོ་བཅུད་ལྡན་པའི་འབྲི་མར་དང་འབྲི་ཞོ་། འོ་མ་དང་ཆུར་བ། རྫས་ངན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སླད་མ་འདྲེས་པའི་སྔོ་ཚལ་དང་ཤིང་ཏོག་སོགས་ཡིན་པ་རེད། བུ་ཕྲུག་གི་ལུས་སེམས་ལ་ཆེས་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པའི་ཟས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་དེ་ནི་རང་ཁྱིམ་ནས་གཡོས་སྦྱོར་བྱས་པའི་ཕ་མ་གཉིས་ཀྱི་ལག་ཟས་ཡིན། དེ་ལྟར་ན་ཕ་མས་ནམ་ཡང་ལྷོད་གཡེང་མི་གཏོང་བར་བུ་ཕྲུག་གི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་མི་གནོད་པའི་ཟས་རིགས་སྤུས་གཙང་སྤྲོད་དགོས་ཤིང་། དེང་སང་བཟོ་གྲྭ་ནས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་ཟས་རིགས་འབོར་ཆེན་དང་དུས་ཚོད་ཡོལ་ཟིན་པ། ཞག་རྩི་མང་བ་དང་ཁ་ཚ་མང་བ། ཚྭ་མང་བ་དང་མངར་ཁུ་མང་བ། འགྱིག་ཤོག་ནང་དུ་བཏུམ་པའི་ཟས་དང་འགྱིག་སྣོད་དུ་ཡོད་པའི་བཏུང་བའི་རིགས་ལ་གཟབ་ནན་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེའོ།

ཨ་རིའི་ཧ་ཝར་ཊི་སློབ་ཆེན་གྱི་སྨན་པའི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཨལ་སས་ཀྲི་བེ་ར་སུ་(Elsie Taveras) མཆོག་གིས་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཤེས་རྟོགས་ལྟར་ན། ཆུང་དུས་གཉིད་ཀྱིས་མ་འདང་བའི་སློབ་སྔོན་སློབ་གྲྭའི་བྱིས་པ་རྣམས་ལོ་བདུན་ཡར་མར་ལ་ཐོན་དུས་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་སྐྱོ་བོ་ཆགས་པའི་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་འདུག་ཅེས་གསུངས་འདུག་པས། བྱིས་པའི་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་ཀྱི་ནུས་པ་མི་ཉམས་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བའི་ཆེད་དུ་བྱིས་པ་མལ་ནས་གཉིད་དུ་འཇུག་དགོས་པ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན། བྱིས་པ་གཉིད་དུ་བཅུག་སྟེ་ལུས་སེམས་གཉིས་ལ་ངལ་གསོ་རུ་བཅུག་ན། བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཧ་ཅང་བཟང་བར་བཤད། འཕྲོད་བསྟེན་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་དག་གིས་བྱིས་པའི་ན་ཚོད་ལ་གཞིགས་པའི་དུས་ཡུན་ག་ཚོད་ལ་གཉིད་དགོས་པའི་ལམ་སྟོན་གནང་བ་འདི་ལྟར། ཕྲུ་གུ་བཙས་ནས་ཟླ་བ་བཞིའི་བར་དུ་དུས་ཚོད་༡༤་ནས་དུས་ཚོད་༡༧་བར་ལ་གཉིད་དགོས་པ་དང་། ཟླ་བ་བཞི་ནས་ཟླ་བ་༡༢་ཀྱི་བར་དུ་དུས་ཚོད་༡༢་ནས་དུས་ཚོད་༡༦་བར་ལ་གཉིད་དགོས་པར་བཤད། བྱིས་པ་ལོ་གཅིག་ནས་ལོ་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་དུས་ཚོད་༡༡་ནས་དུས་ཚོད་༡༤་བར་ལ་གཉིད་དགོས་པ་དང་། ལོ་གསུམ་ནས་ལོ་ལྔའི་བར་དུ་དུས་ཚོད་༡༠་ནས་དུས་ཚོད་༡༣་བར་ལ་གཉིད་དགོས་པ་དང་། ལོ་དྲུག་ནས་ལོ་བཅུ་གཉིས་པར་དུ་དུས་ཚོད་༩་ནས་དུས་ཚོད་༡༢་བར་གཉིད་དགོས་པར་བཤད། ལོ་བཅུ་གསུམ་ནས་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་བར་དུ་དུས་ཚོད་༨་ནས་དུས་ཚོད་༡༠་བར་གཉིད་དགོས་པར་བཤད་འདུག དེ་ལྟར་ན། ང་ཚོས་བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ངལ་གསོ་ཡག་པོ་བྱེད་དུ་འཇུག་རྒྱུ་གལ། གལ་སྲིད་བྱིས་པ་གཉིད་སྐྱིད་པོ་ཞིག་ཉལ་བ་ཡིན་ན། དྲན་པ་གསལ་ཞིང་ཕྱི་ཉིན་སློབ་ཚན་སྟེང་དུ་རིག་པ་སྒྲིམ་ཐུབ་པ་དང་བསམ་གཞིགས་ཡག་པོ་གཏོང་ཐུབ་པ་ཡིན། ཕ་མས་ནུབ་མོར་རྟག་པར་དུས་ཚོད་ལྟར་བུ་ཕྲུག་མལ་དུ་འཇོག་དགོས་པ་དང་མ་གཉིད་བར་དུ་དཔེ་ཀློག་བྱས་ན་བུ་ཕྲུག་ལ་གཉིད་སྐྱིད་པོ་ཡོང་ཐུབ་པར་བརྗོད། དེས་ན་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན། སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་དང་ཀླད་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ནུབ་ལྟར་གཉིད་ཡག་པོ་ཞིག་ཉལ་དུ་བཅུག་སྟེ་ངལ་གསོ་རུ་འཇུག་དགོས་སོ།

བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་བསམ་ན་སྨན་པའི་ཁ་ལ་ཉོན་ཟེར་བ་ལྟར། ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་ནས་ཟླ་བ་འགའ་རེའི་ནང་དུ་སྨན་ཁང་དུ་སོང་སྟེ་ཕྲུ་གུའི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། སྨན་པའི་བཀའ་མངག་ལྟར་སྨན་ཁང་ཚད་ལྡན་ནས་སྨན་ཉོས་ཏེ་བྱིས་པར་སྤྲོད་དགོས་པ་ལས། སྨན་ངོ་མི་ཟིན་པ་དང་ཐོན་ཁུངས་མི་གསལ་པའི་སྨན་རིགས་བུ་ཕྲུག་ལ་རྩ་བ་ནས་སྤྲོད་མི་ཉན། གལ་སྲིད་ཐོན་ཁུངས་མི་གསལ་བ་དང་སྨན་ངོ་མི་ཟིན་པའི་སྨན་གྱི་རིགས་བུ་ཕྲུག་སྤྲད་པ་ཡིན་ན་བུ་ཕྲུག་གི་ལུས་སེམས་ལ་གནོད་པ་ཆེན་པོ་སྐྱེལ་སྲིད་པས་གཟབ་དགོས། དེང་སང་དྲ་ལམ་དུ་བཙོང་བཞིན་པའི་བྱིས་པའི་འཚོ་བཅུད་ཀྱི་སྨན་རིགས་ནང་དུ་རྫུན་མ་མང་པོ་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པས་ཧ་ཅང་གཟབ་དགོས། དེ་བཞིན་དུ་བྱིས་པར་རྩེད་ཆས་ཉོ་བའི་སྐབས་སུ་བྱིས་པའི་བདེ་འཇགས་དང་བདེ་ཐང་ལ་མི་གནོད་པའི་རིགས་ཉོ་རྒྱུ་གལ་ཆེ། གལ་སྲིད་སྙིང་རྗེ་བོ་དང་རིན་གོང་ཁེ་བོ་ཡིན་པའི་རྩེད་ཆས་ཀྱི་རིགས་ཉོས་ཏེ་བྱིས་པར་སྤྲད་པ་ཡིན་ན་བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་སྐྱེལ་སྲིད་པ་ཡིན། དཔེར་ན། སྤྱི་ལོ་༢༠༠༧་ལོར་ཨ་རི་གཙོས་པའི་ཡོ་རོབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོས་རྒྱ་ནག་ནས་བཟོས་པའི་བྱིས་པའི་རྩེད་ཆས་མང་པོ་ཞིག་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་རེད། སྐབས་དེར་གསར་ལམ་ཁག་ཏུ་ཐོན་པའི་གནས་ཚུལ་ལྟར་ན། བྱིས་པའི་རྩེད་ཆས་ལ་ཞ་ཉེའི་རྩི་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་བྱུགས་ཡོད་པ་དང་དེ་ནི་བྱིས་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་ཀྱི་ཡོད་པར་བཤད། དེ་ནས་ཡང་སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩་ལོའི་ཟླ་བ་༡༡་པའི་ཚེས་༢༨་ཉིན་གསར་ལམ་དུ་ཐོན་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་ཡོ་རོབ་མཉམ་འབྲེལ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་ལ་འགྱིག་བཟོས་རྩེད་ཆས་ལ་གཟབ་དགོས་པའི་བརྡ་ཁྱབ་བཏང་ཡོད་པ་དང་། ལོ་དེར་རྩེད་ཆས་རིགས་མི་འདྲ་བ་༢༤༨་བཀག་འགོག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། རྩེད་ཆས་བརྒྱ་ཆའི་༩༢་བྱིས་པའི་བདེ་འཇགས་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཧ་ཅང་གནོད་པའི་ཉེན་བརྡ་བཏང་འདུག དེས་ན་ཕ་མ་ཚོས་ཀྱང་བུ་ཕྲུག་གི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན། བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་སྨན་ཉོ་བ་དང་རྩེད་ཆས་ཉོ་བའི་སྐབས་སུ་ཡིད་གཟབ་ངེས་པར་དུ་བྱེད་དགོས།

འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་འཛུགས་(WHO) ལ་སོགས་པའི་འཛམ་གླིང་གི་གཞུང་སྒེར་མང་པོས་མ་འོངས་འཇིག་རྟེན་གྱི་བདག་པོ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤུལ་འཛིན་ན་ཆུང་བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན་གྱི་ཆེད་དུ་རིམས་ནད་ལ་སོགས་པའི་ནད་རིགས་སྔོན་འགོག་དང་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་དོན་གྱི་བྱ་བཞག་སོགས་ལ་བརྩོན་བཞིན་ཡོད་པ་ལྟར། ང་ཚོ་ཕ་མ་ཚོས་ཀྱང་རང་གི་བུ་ཕྲུག་གི་ལུས་སེམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་དང་འཕྲོད་བསྟེན། ཁྱིམ་ཚང་གི་བདེ་དོན་སོགས་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་སྤྲད་དེ་འཚོ་བཅུད་བཟང་བའི་ཟས་རིགས་སྤྲོད་དགོས་ཤིང་། བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཆེད་དུ་གཉིད་སྐྱིད་པོ་ཉལ་དུ་འཇུག་དགོས་པ་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་སྨན་དང་རྩེས་ཆས་སོགས་ཉོ་བའི་སྐབས་སུའང་བརྟག་དཔྱོད་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་ཉོ་དགོས།བདེ་ཐང་གི་བུ་ཕྲུག་ཅིག་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་པ་ནི་ཕ་མར་འཁྲུ་བའི་འོས་འགན་ཡིན་པར་བརྟེན་དུས་ནམ་ཡང་ལྷོད་གཡེང་དུ་གཏོང་མི་ཉན་ནོ།།